Bir binanın ısıtılması veya soğutulması için harcanan enerjinin azaltılmasında, mekanik tesisat yalıtımının önemi, göz ardı edilemeyecek kadar büyüktür. Özellikle binaların ısıtma ve soğutma tesisatlarının, ısıtılmasına ve soğutulmasına gerek olmayan mahallerden geçen bölümleri ve bu bölümlerdeki vana ve armatürler yalıtıldıkları takdirde sağlanacak enerji tasarrufu çok önemli mertebelerdedir. Bu yüzden mekanik tesisatı oluşturan boruların, tankların, depoların, klima kanallarının, vanaların ve armatürlerin, içinden geçen akışkanın sıcak veya soğuk oluşuna göre uygun özelliklere sahip ve uygun kalınlıktaki yalıtım malzemeleri ile yalıtılmaları gerekmektedir.

Enerji kazanımı, sıcak veya soğuk olan yüzeyin büyüklüğüne, yalıtılacak olan yüzey ile ortam sıcaklıkları arasındaki farka ve mantolama malzemesinin özelliklerine bağlıdır. Bu yüzden kullanılacak olan yalıtım malzemesinin özelliklerini ve nerelerde kullanilabileceğini çok iyi bilmek gerekmektedir.

Bir mekanik tesisat yalıtım malzemesinde aranması gereken temel özellikler asağıdaki gibidir:

• Isı iletkenlik katsayısı ( )

• Buhar difüzyon direnç katsayısı (μ)

• Yangına dayanıklılık

• Uygulama rahatlığı

• Korozyon riskinin az oluşu

• Ekonomiklik

• Dayanım sıcaklığı

• Malzemenin yangın esnasında çıkardığı zehirli gaz miktarı (Toksisite),

• Duman yoğunlugu (Opasite)

Bütün bu özellikler yalıtılacak olan tesisatin soğuk, ılık veya sıcak oluşuna göre önem kazanmaktadır. Piyasada bulunan yalıtım malzemelerinin maksimum kullanım sıcaklıkları asağıdaki tabloda verilmistir:

Seramik Yünü 1800 ºC

Kayayünü/Taşyünü 750 ºC

Cam Köpüğü 430 ºC

Camyünü 250 ºC

Poliüretan Köpük 110 ºC

Kauçuk Köpüğü 110 ºC

Polietilen Köpük 95 ºC

Expande polistiren 80 ºC

Extrude polistiren 80 ºC

Malzeme Tmax

TESİSAT YALITIMI

Binalardaki mekanik tesisat, içinden geçen akışkanın sıcaklığına göre 3 ana gruba ayrılmaktadır. Bu gruplar ve kullanılmasi önerilen yalıtım malzemeleri asağıda verilmiştir. Tesisatlarda mevcut akışkan sıcaklığının, ortam sıcaklığından daha düsük olması durumunda kullanılan camyünü mantolama malzemesinin yüzeyine alüminyum folyo veya buhar kesici bir malzemeyle sürekli olarak kaplanmalıdır.

1. ISITMA TESİSATININ YALITIMI

Binalarin ısıtma tesisatı ılık hatlar sınıfına girmekte olup ısıtma tesisatlarında kullanılan mantolama malzemeleri polietilen köpük, elastomerik kauçuk köpüğü ve camyünüdür.

2. SOĞUTMA TESİSATININ YALITIMI

Soğuk tesisatlarda açık gözenekli mantolama malzemeleri kullanılması durumunda yoğusmanın engellenmesi için dıştan buhar kesici bir malzeme ile kaplanması gerekir. Yeterli kalınlıkta kapalı gözenekli malzemelerle yapılan uygulamalarda ilave bir kaplamaya gerek yoktur.

Yoğusma ve korozyon oluşumu gibi yalıtımın kalitesini düşüren ve istenmeyen durumların oluşmasına engel olabilmek için yalıtım malzemesinin su buharı disüzyon direnç katsayısının (μ) yeterince yüksek olmasına, uygun yalıtım kalınlığının tespit edilmesine ve doğru uygulama detayı seçilmesine dikkat edilmelidir. Soğutma tesisatında yalıtım uygulamalarında malzemelerin bindirme aralıklarında sızdırmazlık mutlaka sağlanmalıdır. Bunun için kendinden yapışkanlı buhar kesici bantlar kullanılmalıdır. Bazı yalıtım malzemelerinin su buharı difüzyon direnç katsayıları asağıda verilmiştir:

AKIŞKAN SICAKLIĞINA GÖRE TESİSATLAR

Soğuk Hatlar 10ºC

Ilık Hatlar 10-95ºC

Sıcak Hatlar 100ºC

Polietilen Kauçuk Köpügü

Polietilen Kauçuk Köpügü

Camyünü

Taşyünü

Seramik Yünü

Hava

Poliüretan Köpük

Polietilen Köpük

Kauçuk Köpügü

Metal μ 1.0 1.1 50–100 3000 – 7000 3000 – 7000 geçirmez

TESISAT YALITIMI

3. Vanaların ve Armatürlerin Yalıtımı

Vana ve armatürlerin yalıtılmaması durumunda aynı çaplı 3-4 metre boruya eşdeğer miktarda enerji kayıplarının meydana geleceği göz önünde bulundurulmalıdır. Vana ve diğer armatürlerin yalıtımları şimdiye kadar galvaniz saçtan kutu yapılarak bunların içine camyünü ya da taşyünü doldurmak sureti ile yapılmaktadır. Fakat bu yöntem vananın bakımını zorlaştırmakta, bir sızıntı durumunda yalıtım malzemesinin özelliğini bozmakta ve uygulama güçlükleri yaratmaktadır. Günümüzde vana yalıtımları için demonte edilebilen yalıtım ceketleri imal edilmektedir. Vana ceketleri, sıcak su ve buhar gibi ısıtma sistemlerinde vana yüzeyinde olan ısı kaybını, soğutma sistemlerinde ise ısı kazancını ve yoğusmayı önlemek amacı ile kullanılmaktadır.

4. YALITIM KALINLIK

Uygun yalıtım malzemesi seçiminden sonra Sıra uygun yalıtım kalınlığının seçilmesine gelir. Bu seçimde önemli olan optimum yalıtım kalınlığının seçilmesidir. Bu kalınlık seçimi tesisat konusunda çalışan makine mühendislerine danışılarak yapılmalıdır. Madde Boru ve Armatür Çapı Minimum Yalıtım Kalınlığı Madde 1–4 belirtilen tesisat ve armatürler için duvar içinde döşeme geçişlerinde, boru kesisimlerinde, boru birleşim noktalarında, merkezi tesisat dağıtma ağında; 1-4 maddelerine karsılık gelen yalıtım kalınlıklarının yarısı kadar.

İç çapı 22mm’ye kadar;

İç çapı 22mm’den 35mm’ye kadar;

İç çapı 35mm’den 100mm’ye kadar;

İç çapı 100mm’den büyük olan 20mm 30mm

Boru çapına eşit 100mm

Tablo 9. Isıtma ve sıcak su kullanım tesisatlarında kullanılması önerilen minimum yalıtım kalınlıkları tablosu:

Not: Yukarıda verilen tablo =0,035W/mK olan malzemeler için geçerlidir. Farklı ısıl iletkenliğe sahip malzemeler için kullanılması gereken yalıtım kalınlıkları tekniğine uygun olarak hesaplanmalıdır.

Not: Tesisatlarda kullanılan camyünü; prefabrik boru tipi camyünü olmalıdır. Şilte tipinde olan camyünleri tesisatlarda kullanılamaz.

TESİSAT YALITIMI

5. MEKANİK TESİSAT SİSTEMİNİN İYİLEŞTİRİLMESİ

Mevcut binalarda çatı ve duvarlara mantolama yapılması ve pencere sistemlerinin iyileştirilmesi ile mekanik tesisatta yapılan mantolama sonucu binanın kışın ısı kaybı, yazın ise ısı kazancı azalacaktir. Bu ısı kaybı/kazancındaki azalmanın, binada tüketilen yakıt miktarında bir tasarruf sağlayabilmesi için ısıtma sistemi tarafından algılanabilmesi gereklidir. Bu nedenle bu binalarda var olan mekanik ısıtma veya soğutma sistemlerinin iyileştirilmesi şarttır. Bu iyileştirme asağıdaki

maddelerin uygulanmasıyla yapılabilir.

• Gaz ve sıvı yakıt yakan kazanlarda işletme döneminde yılda en az iki kez baca gazı analizi yaptırılarak, kazan-brülör ayarlarına müdahale edilmeli, sistem performansı kontrol altında tutulmalı, büyük tesislerde söz konusu kontrol periyodik ve daha sık yapılmalı, kazan-brülör sisteminin kontrolü mutlaka yapılmalıdır.

• Katı yakıt yakan kazanların ön duman kapakları, arka duman sandığı bağlantıları ile patlama kapağının amyant stillerle basit olarak contalanması suretiyle hava sızdırmaz hale getirilmesinin yanma verimine olumlu etkisi vardır.

• Katı, sıvı veya gaz kullanılan tüm kazanlarda baca gazı sıcaklığının işletmeci veya yönetici tarafından izlenebilmesi için baca gazı termometresi kullanılmalıdır.

• Merkezi ısıtma tesislerinin dış hava kompanzasyonlu otomatik kontrol sistemleriyle, bireysel ısıtma sistemlerinin de oda termostatları veya termostatik radyatör muslukları ile donatılmaları gereklidir. Merkezi ısıtma veya klima sistemlerinde ısı geri kazanımı sağlayacak tedbirler alınmalıdır.